Godfried Bomans gold jarenlang als één van de meest populaire schrijvers van Nederland. Hij schreef tientallen boeken, waarvan de prachtige klassieker ‘Erik of het klein insectenboek’ één van zijn bekendsten is.
Dit tijdloze boek- dat velen misschien wel in de boekenkast hebben staan of lazen in hun jongere jaren- schreef Bomans tijdens de Tweede Wereldoorlog (1941). We lazen het als kinderen en soms nog steeds als volwassenen. De humor, ironie en eindeloze fantasie maken het een prachtig kinderboek, maar zet je tegelijkertijd ook aan het denken als je de teksten leest met meer levenservaring op zak.
Godfried Bomans gaf insecten menselijke eigenschappen
Het boek beschrijft het verhaal van het jongetje Erik Pinksterblom dat via ‘de Wollewei’- het schilderij in zijn slaapkamer- terecht komt in een fantasiewereld. Een wereld waarin hij kan praten met insecten. Die insecten blijken (eigenaardige) eigenschappen te hebben die griezelig veel overeenkomsten hebben met die van de mens.
Het boek bevat hierdoor mooie metaforen en subtiele levenslessen, waar wij de vijf mooiste uit hebben gefilterd:
#1 Houd altijd vertrouwen in jezelf
Vlak voordat Erik de fantasiewereld van de Wollewei binnenstapt leert hij uit het studieboek 'Solms Beknopte Natuurlijke Historie’ alles over insecten. Deze kennis neemt hij mee de Wollewei in. De insecten die hij er tegen komt krijgen via Erik mee dat er een boek bestaat waarin staat hoe ze zouden ‘moeten’ handelen. Vervolgens kloppen ze elke keer bij hem aan om te checken of ze alles wel volgens het boekje doen. Erik vertelt ze dat ze alles al doen zoals het insectenboek beschrijft vanwege hun instinct. Als het goed voelt, dan is het ook goed. Met andere woorden: volg je (goede) gevoel en houd vertrouwen in jezelf, dan kun je nooit de mist in gaan.
#2 Je wordt pas echt gelukkig als je je realiseert dat het leven betrekkelijk is
Godfried Bomans baseerde dit boek op een passage uit een brief die Leonardo Da Vinci schreef:
Noi tutti siamo esiliati, viventi entro le cornici di uno strano quadro. Chi sa questo, vive da grande. Gli altri sono insetti.
Vertaald:
Wij zijn allen ballingen, levend binnen de lijsten van een vreemd schilderij. Wie dit weet, leeft groot. De overige zijn insecten.
Wat wil zeggen: je wordt pas echt gelukkig als je je realiseert dat het leven betrekkelijk is. Morgen is niet gegeven, daarom is het niet aan ons om te veroordelen of je beter te voelen dan een ander.
In het boek herken je dit terug doordat veel insecten wel iets (negatiefs) te zeggen hebben over de ander of zich verheven voelen boven een andere insectsoort. Terwijl ze in de kern hetzelfde zijn, twijfels hebben, tegen obstakels aanlopen en niet het eeuwige leven hebben.
#3 Geld en aardse goederen zijn niet alles
In het verhaal zijn de insecten erg gefocused op het hebben van honing (geld). Geld en welvaart hebben daardoor een prominente rol in het boek. De laatste zin van het boek luidt: 'Vaart allen wel, houdt altijd de lijst (de wereld) in het oog – en bekommert u niet té zeer om honing’
Anders gezegd: geniet van het leven, maar hecht niet te veel waarde aan geld of aardse goederen.
#4 Bekommer je ook om anderen en jouw omgeving
De zin die bij #3 wordt genoemd herinnert ons er ook aan dat het belangrijk is om aandacht te houden voor onze omgeving. In het boek letten de insecten veel op zichzelf en niet op anderen of de wereld om hen heen. Hiermee houdt Bomans ons een spiegel voor: het draait niet altijd en alleen maar om onszelf.
#5 Blijf je verwonderen
Erik was nieuwsgierig en bleef zich verwonderen, bijvoorbeeld over de verschillende insecten die op zijn pad kwamen. Daardoor kon hij persoonlijke opvattingen waar nodig bijstellen en zijn eigen wereld verruimen.
Indirect laat Bomans zien dat hij als schrijver ook in staat was om zich te verwonderen en zijn fantasie te gebruiken door het boek dat hij schreef. Een prachtig gegeven!
Wil je Erik of het klein insectenboek (uitgeverij: het Spectrum) bestellen? Dat kan hier.
Kom er via deze 12 inspirerende en relativerende uitspraken van Godfried Bomans achter hoe deze schrijver in het leven stond en welke kijk hij hierop had.
Over de auteur
