Spotprenten hebben een rijke, doch controversiële geschiedenis. Deze vorm van visuele journalistiek heeft in de afgelopen honderden jaren veel ophef met zich meegebracht. Het medium zelf heeft ook de nodige transformaties meegemaakt. Is het zijn kracht in de loop der jaren verloren, of zijn spotprenten slechts meegegaan met de tijdsgeest? Wij zochten het voor je uit.
De geschiedenis van spotprenten
Een spotprent is een humoristische tekening van een bekend persoon, actuele situatie of noemenswaardig onderwerp. Een juist gebruik van een spotprent kan ervoor zorgen dat een bepaald onderwerp kritisch wordt uitgelicht. Of dit tactvol of terecht was is vaak een subjectieve kwestie. De grens tussen een geslaagde spotprent en het belachelijk maken van een bekend persoon is namelijk erg dun. In de geschiedenis zijn er dan ook veel verschillende voorbeelden van spotprenten die deze grenzen opzochten. Hieronder zijn een aantal bekende opgesomd.
1672 – Het rampjaar
1672 was een zwart jaar in de Nederlandse geschiedenis. In dit jaar werd Nederland namelijk overspoeld door verschillende legers die het op ons kleine landje gemunt hadden. Een van die grootmachten was het Engelse rijk met als frontman koning Charles II. Het wijst voor zich dat de Nederlanders geen groot fan waren van deze Brit. Dit maakten ze duidelijk door verschillende spotprenten te verspreiden die deze Engelse koning komisch deden weergeven. Uiteindelijk had deze Engelsman hier genoeg mee, en besloot hij een oorlogsverklaring op te stellen. Een van de redenen voor oorlog opgenomen in deze verklaring? Belachelijke illustraties verspreid door het Nederlandse volk.
1800 – De drukpers
Een van de grootste redenen voor het vergroten van de populariteit van spotprenten is de drukpers. Toen deze techniek tot een hoogtepunt kwam in de negentiende eeuw waren spotprenten met regelmaat in kranten te zien. Een van de meest gebruikte onderwerpen voor deze spotprenten waren politieke situaties. Vaak tot argwaan van de desbetreffende politieke partijen.
2005 – Deens dilemma
In 2005 toonde het bekende Deense dagblad Jyllands-Posten een dozijn spotprenten betreffende islamitische figuren. Volgens veel personen binnen en buiten de islamitische wereld waren deze spotprenten provocerend en grensoverschrijdend. Er was dan ook buitensporig veel ophef. Veel kranten in Europa hebben tijdens dit voorval hun stem laten horen en de spotprenten ook in hun bladen getoond. Dit om de vrijheid van meningsuiting centraal te stellen.
2015 – Charlie Hebdo
Een van de bekendste voorbeelden van een spotprent die veel ophef veroorzaakte is de publicatie van frans cartoonblad Charlie Hebdo in 2015. Naar aanleiding van meerdere publicaties was het hoofdkantoor van dit blad namelijk slachtoffer van een grootse terroristische aanslag waarbij twaalf mensen om het leven kwamen. De aanslag werd opgeëist door Al Qaida en is de dodelijkste aanslag in Frankrijk sinds de Algerijnse Oorlog.
Kunstenaars, komedianten of onruststokers?
Mede door de grote hoeveelheid ophef naar aanleiding van verschillende provocerende spotprenten wordt er vaak de discussie gevoerd of spotprenten door kunstenaars, komedianten of onruststokers worden gemaakt. Volgens veel critici draaien deze spotprenten tegenwoordig namelijk niet meer om de creatieve vaardigheden van een kunstenaar of de humor van een komediant maar om de bekritiserende vaardigheden van onruststokers. Of het gebrek daarvan. Deze critici zeggen namelijk dat veel spotprenten tegenwoordig enkel op zoek zijn naar sensatie en onrust, in plaats van een kritische blik geven op actuele situaties. Terecht, of onterecht? Dat is onduidelijk. Wat in ieder geval wel zeker is, is dat de vrijheid van meningsuiting volgens de meeste partijen hoog in het vaandel staat.
Cartoons maken
Zelf cartoons of spotprenten maken is iets wat elk jaar populairder wordt. In tegenstelling tot vroeger gebeurt dit tegenwoordig vrijwel uitsluitend digitaal. Hierdoor zijn deze spotprenten onbeperkt op te schalen en kunnen ze gebruikt worden voor doeleinden variërend van tijdschriften tot billboards. Het risico hiervan is dat steeds meer amateurs deze tak van sport op zich nemen. En alhoewel ze vaak ontzettend bekwaam zijn in het vormgeven, mist er veelal een stukje journalistische tact. Hierdoor kunnen cartoons soms anders opgevat worden dan hoe ze bedoeld zijn, wat voor spanningen kan zorgen. Mede daardoor kiezen steeds meer mensen voor een animatie video maken. Een animatie video geeft je meer creatieve ruimte om je boodschap krachtig over te brengen. Als een foto meer zegt dan 1000 worden is een video hier immers te overtreffende trap van.
Over de auteur
