Hoe vogels weten waar ze naar toe moeten vliegen

Iedereen vraagt zich wel eens af hoe vogels weten waar ze naar toe moeten vliegen. Hoe werkt hun oriëntatie wanneer zij gaan migreren? Uit twee onderzoeken blijkt dat we het antwoord op die vraag moeten zoeken in de ogen van de vogels. Klinkt logisch maar het is nog best een ingewikkeld verhaal.

Oriëntatie op magnetische velden

Uit wetenschappelijke publicaties van de Universiteit van Oldenburg (Duitsland) en de Universiteit van Lund (Zweden) blijkt dat vogels zich kunnen oriënteren door een bepaald eiwit in hun ogen. Dat eiwit maakt het mogelijk om magnetische velden te 'zien' en te 'lezen'. De Duitse universiteit deed onderzoek naar het verschijnsel bij roodborstjes en de Zweedse bij diamantvinken.

Artikel gaat verder onder de afbeelding

Hoe werkt dat dan?

Uit de onderzoeken is naar voren gekomen dat het eiwit (Cry4) onder de fotoreceptoren valt. Een fotoreceptor is een speciaal type zenuwcel - aanwezig in het netvlies - die in staat is om licht om te zetten in zenuwimpulsen. Dieren en planten hebben fotoreceptoren en het blijkt dat vooral licht met een lage golflengte (blauw en ultraviolet) een reactie oplevert. Het eiwit Cry4 speelt een belangrijke rol bij het reguleren van het slaap-waakritme en bij het opsporen door vogels van magnetische velden.

Omdat het eiwit Cry4, in tegenstelling tot andere receptoren, constant blijft tijdens het tikken van de interne klok die het slaapritme regelt, wordt door de wetenschappers aangenomen dat dit eiwit er voor zorgt dat magnetische velden (lage golflengte) worden waargenomen. Die theorie wordt ook nog een bevestigd door de ontdekking dat Cry4 zich in het meest lichtgevoelige gebied van het netvlies bevindt. Bovendien blijkt dat roodborstjes het eiwitgehalte kunnen opvoeren tijdens de migratie. Vogels die niet migreren hebben deze eigenschap niet.

Artikel gaat verder onder de afbeelding

Kunnen wij zien wat vogels zien?

We kunnen ons jammer genoeg alleen maar een voorstelling maken van wat een vogel ziet als hij vliegt. De wetenschapper Klaus Schulten heeft in 1978, toen hij onderzoek deed naar het bestaan van magneetveldsensoren, geprobeerd een en ander  in kaart te brengen. De afbeelding hieronder is het resultaat van zijn werk. Neem even de tijd om het te bestuderen ...

Landkaarten en trekvogels ... dat gaat goed samen. Zo moet kunstenares Maude White ook hebben gedacht bij het maken van haar verfijnde werken van papier.