Pas vorig jaar ontdekte ik bij toeval de sleedoorn. Ik dacht in het park een geheime wilde pruimenboom te ontdekken en stak, blij met mijn nieuwe vondst, een pruimpje in mijn mond. In eerste instantie proeft het zoet, maar al snel ook zuur en vervolgens heel wrang. Oei! Een zuurpruim dus, zou het giftig zijn?
Een bevriende wildplukker stelt me gerust, sleedoorn is eetbaar, maar iets beter te pruimen na een nacht vorst. Inmiddels ben ik een groot fan van de sleedoorn, want ze is rijk aan smaak, vitaminen en mineralen. Prunus spinosa (de officiële naam) is dus wel verwant aan de pruim, maar met z'n 1.5 cm veel kleiner. De vruchten verkleuren in het najaar langzaam van groen naar blauw tot blauwzwart. Pas vanaf half oktober als de eerste nachtvorst over de vruchten gaat rijpt de vrucht af en komt er een wasachtige matte laag over de vrucht. Wacht niet te lang met plukken, anders zijn de vogels je voor. In plaats van te wachten op de eerste nachtvorst, kun je de vruchten ook een nachtje in de diepvries leggen.
De pruim die doorns draagt
Geïntrigeerd door mijn ontdekking dook ik mijn naslagwerken in: 'Slee' blijkt een oud woord voor pruim. De wetenschappelijke naam betekent 'de pruim die doorns draagt'. En inderdaad, je moet bij het plukken wel even opletten op de lange zwarte dorens. Het gaat hier om zogenaamde takdoorns, waarbij de hele twijg in een scherpe punt eindigt en tot doorn is geworden, zoals ook de duindoorn dat doet, al vind ik het plukken van sleedoorn stukken makkelijker, vergeleken met duindoorn.
Zuivert huid en bloed
Sleedoorn is daarnaast een sterke en eeuwenoude soort die weet te overleven onder diverse omstandigheden. De pitten zijn teruggevonden bij opgravingen van zo'n 10.000 jaar geleden. De oude Germanen gebruikten sleedoorn samen met meidoorn in de eerste tuinheggen, die appelbomen en kruiden tegen vraat beschermden. De vruchten van de Sleedoorn werden door de eeuwen heen gebruikt als aansterkend, vitaliserend middel en om de huid en het bloed te zuiveren.
Trekkebek
Toch zou ik de sleedoorn niet snel rauw eten. 'trekkebek' is de volksnaam van deze vrucht, die je mond verwrongen achterlaat van zoveel zuur, wrang en astringent (=samentrekkend, met een stroef gevoel op je tanden, zoals rabarber en spinazie kunnen hebben). Gelukkig zijn er al in de 15e eeuw kookboeken geschreven met recepten voor sleedoor, ze waren er al vroeg bij!
Maak van de sleepruim siroop, olijven of een likeurtje
Je kunt globaal drie kanten op met de bes: naar zoet (siroop, jam, taart) naar zout (olijf, inmaak) of als aroma in de drank. Ik ging voor de laatste optie en vond het recept voor een 'sleedoorndrupke', een Belgische sleedoornlikeur of sleedoorn-wodka.
Ingrediënten
0,5 kg sleedoorn
1 fles wodka 40 perc
Bereidingswijze
Was de sleepruimen grondig. Drink een glas wodka zodat er ruimte is voor de sleedoorn in de fles. Doe de sleedoorn in de fles en zet de fles op een warme plaats van 20-25 graden. Schud regelmatig en zeef na ongeveer 3 maanden. Je kunt de wodka zo drinken of eventueel zoeten met suiker of honing, je noemt het dan likeur. In een ander recept worden naast sleedoorn ook citroen, anijs, kaneel en kruidnagel gebruikt, maar ik vind eerlijk gezegd de zoete kersen-achtige geur van de sleedoorn al heel bijzonder. Proost!
Ook leuk, maar wel bewerkelijk: sleedoornolijven
Ingrediënten
2 kg sleepruimen
2 liter water
200 g soda
420 g zout
6 liter water
Bereidingswijze
Was de sleepruimen grondig in een soda oplossing van 100 g soda per liter water (minimaal een uur laten staan). Giet het sodawater af en zet de sleepruimen onder met gewoon water. Vervang het water tweemaal per dag en doe dit voor minstens twee dagen.
Vervolgens: zet de sleepruimen een week onder water met een zoutoplossing van 50 g zout per liter water. Giet na een week het water af. Daarna worden de sleepruimen voor nog een week in zwaardere zoutoplossing gezet van 80 g zout per liter. Giet na een week het water af.
Tenslotte stop je de sleepruimen in weckglazen in een zout oplossing van 80 g per liter water. Hiervoor worden de weckglazen in kokend water gezet en gevuld met de sleepruimen. Breng de zoutoplossing aan de kook en voeg deze aan de sleepruimen toe. Na het afkoelen zorgen de rubberen ringen ervoor dat het glas luchtdicht afgesloten wordt. De sleepruimen zijn na een paar maanden eetbaar en blijven nog zeker een jaar goed.
Maaike Pfann stopte als kind al madeliefjes in haar mond, zoog de honing uit dovenetelbloemen en knabbelde op zuring-stokken. Het stadse leven en een loopbaan als grafisch ontwerper en fotograaf zorgden tijdelijk voor een andere focus. Sinds ze in Waterland woont in een huis met een tuin begon haar groene bloed weer te stromen, een opleiding kruidengeneeskunde en biologische landbouw wakkerden het vuur verder aan. Opmerkelijk vond ze het dat nu juist de onkruiden die ze in de groentetuin wegschoffelde, in de kruidengeneeskunde gebruikt worden als medicijn. Daarom organiseert ze nu wildplukwandelingen en inspireert ze mensen om te koken met wilde groenten. Onkruid is gezond!
Over de auteur
