Lieke Mars is een Nederlandse dichter en schrijfster. Ze staat bekend om haar diepgaande reflecties op de realiteit. Haar werk is zowel geliefd bij critici als bij het grote publiek vanwege de manier waarop ze complexe thema's en menselijke ervaringen verkent. In deze blog lees je Lieke Marsman gedichten van verschillende bundels die ze heeft geschreven en de gedichten des Vaderlands.
De gedichten des Vaderlands van Lieke Marsman
Lieke Marsman is de zevende Dichter des Vaderlands van NRC, Ramsey Nasr was ook een van de dichters van Dichter des Vaderlands. Lees hier zijn gedichten. Haar eerste dicht was op 21 januari 2021 ter gelegenheid van haar benoeming.
Nederland
Het eerste gedicht dat Lieke Marsman schreef als Dichter des Vaderlands is Nederland.
Je nostalgie is oprecht, maar je rookworst is nep
Je boodschap is groen, maar aan je platform kleeft bloed
Je algoritme sadistisch, je vangnet een hoepel
Je bijstand gekort, terwijl optimisme een plicht is
Je plan radicaal, wanneer de camera draait
Je vaccinatiegraad hoog, als je managers telt
Je vrijheid een waakvlam, democratie polyester
En niemand die weet wat je ware gezicht is
Je geweten, verleden, je opinies, experts
Je consultants, commissies, obsessies, je taal
Je vergeten kwitanties met het hele verhaal
En je schoorvoetende sorry, dat aan niemand gericht is
Je hoort 'het begin van het einde', denkt: einde
steeds vaker. Aan deze maskerade van nevenschade
met op de achtergrond het gerinkel van centen
Je bent een winkel, zegt men - die dicht is
Bij gebrek aan natuurijs ben je een schaatser die zwemt
en je zwemt langzaam omhoog naar een boei, waar het licht is
Wee wat zich wreekt, je bent een burger die stemt
Het is bijna lente. Je bent moe, maar je bent er nog
Vraag niet hoe, maar je bent er
Bibliotheek
Op 24 september 2023 schreef Lieke Marsman ter gelegenheid van haar afscheid als Dichter des Vaderlands een gedicht over het grote belang van de bibliotheek voor ons allemaal.
Het is schijnratten en huppelmuizen aan deze kant
van mijn woordenschat; er knaagt
een oerzon mijn gedachten aan
Ik ben naar de bieb gegaan
en toen ik thuis kwam
wist ik het antwoord:
Wat maakt dat deze middag zo’n indruk maakt?
Het boek zelf
maar ook het geluid van de omgeving
die precies op de juiste momenten een dichtgeslagen
autodeur laat klinken,
grasgeritsel dat een korenwolf kan zijn, geblaf
van het keeshondje van nummer 12
Het boek zelf maar ook
de plek waar het boek gelezen werd
(buiten)
waar een kameelhalsvlieg
bestaan opbouwt
en waar een visser op de vlonder
met een klein visje een groot visje vangt
Wat ik mijzelf graag voorhoud
In Wat ik mijzelf graag voorhoud is een debuutbundel van Lieke Marsman die gevuld is met taal die je het ene moment ontspant en die je een volgend moment naar je toe kunt halen. Ze legt niet alleen gedachten vast, maar ook het plaatsen en dragen ervan. Met deze bundel word je als lezer geconfronteerd met een heel nieuwe poëzie. Het eerste gedicht dat je hierin leest heet ‘Vasthoudendheid’. Het gaat over oneindige associaties van woorden.
Vasthoudendheid
Je ogen zijn zo rood, omdat
iemand heeft gezegd dat je ogen zo blauw zijn en
dat heeft je geraakt. Het fijne aan geraakt worden
is dat het niet lang hoeft te duren om lang
te blijven duren en het vreemde van geraakt zijn
is dat het nagalmt en nastampt en toch ben je
er stil van.
(p. 5)
Gedichten Lieke Marsman: De eerste letter
Alle mogelijke angsten die de mens kunnen bedreigen lees je in De eerste letter. Hierin schrijft Marsman over liefde, bang zijn, verlies en voornamelijk over verder willen in het leven. Het is een gevecht tussen besluiteloosheid en karaktervastheid. In De eerste letter, wordt voorafgaand een citaat van de Duitse dichter Rainer Maria Rilke uit Het dagboek van Malte Laurids Brigge omschreven.
Ruimte
nu ga ik een ijsje voor je kopen
nu moet je met meelopen naar mijn huis
en me kussen op een moment dat mij uitkomt
De lezer weet in dit gedicht echter niet welke partner aan het woord is:
we raken steeds meer van elkaar verwijderd
ze heeft het over een kamerplant
ik denk aan een wagenpark
(p. 31)
Man met hoed
De eerste twee bundels ‘Wat ik mijzelf graag voorhoud’ en ‘De eerste letter’ zijn bijeengebracht in ‘Man met hoed’. In deze bundel lees je Lieke Marsman gedichten van vroeg en minder vroeg werk, van 2005-2008. In de bundel vind je enkele vertalingen die een voorzichtig antwoord geven op de vraag hoe Marsman het allemaal weet.
Man met hoed
Op een dag zal er een man aan de deur zijn geweest,
die niet vroeg om van God te houden of te denken
aan alle mensen met een hartkwaal die je toch niet kent,
[...]
Als hij zijn hoed afzet ben ik het.
(p. 119)
Het tegenovergestelde van een mens
Het tegenovergestelde van een mens heeft op de vooromslag ‘roman’ staan, maar eigenlijk spreekt Marsman achterin niet over een roman, maar over essays en gedichten.
Een ochtend
deze ochtend
die een bedreigende tijdloosheid
uitstraalt
alsof er daar iemand een spiegel vasthoudt
en het naar ons toe kaatst [...]
omwille van wat het betekent
twee mensen te zijn
(p.7)
Lieke Marsman gedichten: De volgende scan duurt vijf minuten
In 2018 werd bij Lieke Marsman kraakbeenkanker gediagnosticeerd. Ze heeft hier een hybride broek over geschreven genaamd De volgende scan duurt vijf minuten. Hierin staan gedichten, essays en autobiografische fragmenten. De bundel begint met tien gedichten, vervolgens dertig pagina’s proza en afsluitend twee gedichten. Over deze combinatie schrijf ze het volgende:
Er zijn een paar redenen waarom de gedichten in dit boekje over kanker en politiek gaan, en niet alleen over kanker. Allereerst had ik over politiek schrijven nodig om niet volledig door de kanker opgeslokt te worden.
(p. 35)
Nog een reden: naarmate je plek in je eigen leven ten opzichte van je geboorte en dood duidelijker wordt, wordt ook je plek ten opzichte van de maatschappij om je heen duidelijker.
(p. 37)
De volgende dag duurt vierentwintig uur
Het laatste gedicht bestaat maar uit één zin:
De volgende vierentwintig uur zijn helemaal
van jou
In mijn mand
In januari 2018 toen Lieke Marsman aantrad als Dichter des Vaderlands verscheen er een nieuwe dichtbundel, In mijn mand, bij uitgeverij Pluim. Marsman werd geïnterviewd door Thomas de Veen toen ze zei: ‘Als je me een paar jaar geleden had gezegd dat de thema’s van mijn derde bundel barmhartigheid, genade en het sublieme zouden zijn, had ik gedacht: hè, wat is er met me aan de hand? Maar ja, ik heb veel nagedacht over de dood, dat lijkt me evident. En dat is ook nog niet klaar.’ (NRC Handelsblad, 22 januari 2021).
Sinds de operatie aan haar kraakbeenkanker en de verschillende chemotherapieën die ze heeft ondergaan, denkt Marsman meer over de dood en dat leidde tot ander soorten gedichten. In de bundel In mijn mand staan eenentwintig gedichten in drie afdelingen: ‘Dit nieuwe leven’, ‘Lichamen/Kadavers’ en ‘Barmhartig vennetje’.
Eerste gedicht
In het eerste gedicht uit de bundel In mijn mand geeft Lieke Marsman commentaar op het commentaar dat zij heeft gekregen op haar gedichten. Er werd zelfs door een boekbespreker een regel uit haar debuutbundel geïnterpreteerd als ‘religieus ontwaken’:
Terwijl er natuurlijk niets meer gebeurt
dan een jonge vrouw in een vies café
die danst tot het ochtendgloren.
[...]
Een ander schreef
dat ik beter helemaal met dichten kon stoppen
en ik ben ook wel eens pathetisch genoemd
door mannen met verstand van de canon.
Kijk om je heen, door de hele geschiedenis heen
dat verdomde verdoemen en minachten van emoties…
Geen wonder dat we zijn aanbeland
waar we zijn aangestrand.
(p. 7)
Wie is Lieke Marsman?
Al meer dan vijftien jaar schrijft Lieke Marsman (1990) poëzie. Ze debuteerde in 2010 met Wat ik mijzelf graag voorhoud, dat werd bekroond met drie debuutprijzen: de C. Buddingh’-prijs, de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs en de Liegend Konijn Debuutprijs. Drie jaar later verscheen De eerste letter en in 2017 volgde de roman Het tegenovergestelde van een mens, hier vervlecht ze proza met poëzie en essaystiek in een stilistische zoektocht over klimaatverandering. De volgende scan duurt vijf minuten zijn gedichten en een essay die gaan over de kankerdiagnose die Marsman kreeg. Lieke Marsman heeft een nieuwe bundel geschreven genaamd In mijn mand (Uitgeverij Pluim) waar ze de grootste thema’s behandelt die het menselijke bestaan kenmerken: de waarde van het leven en de plek van de dood in een mensenleven. Lieke Marsman gedichten geven je inspiratie en wellicht een andere kijk op de diepgaande reflecties op de realiteit.
Wil nog meer gedichten zien van andere dichters? Lees dan hier Levi Weemoedt gedichten of Remco Campert gedichten
Over de auteur
