Het is 07.00 uur op het strand van Santa Monica in Californië. De eerste zonnestralen glijden over het water en de wolken zijn nog goud van de dageraad. In de verte bespikkelen grote witte villa's de heuvels van Hollywood. Op het strand schudden de wulpen en strandlopers de dauw van hun veren. Een paar meter van de vloedlijn zit een groep mensen in kleermakerszit: leden van een lokaal boeddhistisch centrum zijn net gestart met een uur meditatie in stilte.
Dit beeld lijkt mijlen ver weg te staan van biomedisch wetenschappelijk onderzoek, maar aan dezelfde kust wint een onderzoeksteam van de Universiteit van Californië langzaamaan terrein op een onderwerp waar maar weinig reguliere wetenschappers zich durven te wagen: onderzoek naar - zoals Oosterse tradities al lang claimen - hoe meditatie het verouderingsproces kan vertragen en levensverlengend kan werken.
De beschermers van onze chromosomen
Biochemica Elizabeth Blackburn ontdekte al in de tachtiger jaren dat op onze chromosomen een soort beschermende kapjes zitten, genaamd telomeres. Deze beschermen onze chromosomen wanneer onze cellen delen en DNA wordt gekopieerd, maar ze slijten bij elke deling.
In daaropvolgend onderzoek vond Blackburn een belangrijk enzym, telomerase, dat de telomeres kan beschermen en zelfs kan herbouwen na slijtage. Wanneer de beschermkapjes (telomeres) te kort worden en onze chromosomen dus minder goed beschermd zijn, gaan onze cellen slechter functioneren en verliezen ze hun vermogen om te delen. Dit fenomeen kennen we als het verouderingsproces. Voor haar werk kreeg Blackburn zelfs de Nobelprijs voor Medicijnen.
De link tussen stress en veroudering
Het was in 2000 dat ze werd gebeld door psychiater Elissa Epel. Meestal hebben psychiaters en biochemici elkaar niet zo heel veel te vertellen, maar Epel was op zoek naar manieren om de fysieke schade die stress het lichaam aandoet, te vinden.
Zij baseert haar visie op het onderzoek van een van de eerste biologen die onderzoek deed naar stress, Hans Selye: 'elk moment van stress laat een onuitwisbaar litteken achter dat zich vertaalt naar een minuscule veroudering'. Nadat ze het onderzoek van Blackburn had gelezen vroeg ze zich af of de beschermkapjes, de telomeres, hier een rol in speelden.
Onderzoek met gestresste moeders
Blackburn en Epels deden vervolgens samen onderzoek met een groep moeders die door een van de meest stressvolle situaties gingen: het zorgen voor een chronisch ziek kind. Ze vroegen de moeders hoe gestressed ze zich voelden en ze maten vervolgens de lengte van de beschermkapjes van de chromosomen, de telomeres, en de hoeveelheid van het beschermende en opbouwende enzym, telomerase.
Tot dit punt zag Blackburn deze studie puur als een haalbaarheidsonderzoek en experiment. Als biochemica bleef ze ook enigszins sceptisch over het wetenschappelijk kunnen aantonen van een relatie tussen geest en lichaam. Na vier jaar onderzoek hadden ze voldoende data en kreeg ze een telefoontje van haar onderzoekspartner Epels: 'je gaat dit niet geloven'.
Lees ook: Natuurmeditatie | Vossen in aanstekelijke ontspanning
10 jaar ouder
De resultaten waren kristalhelder: hoe hoger de stresslevels van de moeders, hoe korter hun beschermkapjes en hoe lager hun levels van het enzym waren. In andere woorden: van de meest gestresste moeders waren de beschermkapjes zo afgesleten dat ze biologisch gezien 10 jaar ouder waren dan de moeders die aangaven het minst gestressed te zijn.
Nu stonden Epels en Blackburn voor de vraag of het mogelijk is om dit verouderingsproces gelinked aan stress, tegen te gaan. 'Als je me 10 jaar geleden had gezegd dat ik in mijn werk met meditatie zou bezig zijn, dan had ik je voor gek verklaard', aldus Blackburn. Maar sinds 2000 werken Epel en Blackburn met zo'n 50 teams wereldwijd die alle onderzoeken op welke manier de telomeres het beste beschermd kunnen worden tegen het effect van stress.
Eerste onderzoeken wijzen uit dat beweging en gezonde voeding kunnen helpen, maar de meest effectieve interventie lijkt tot nu toe meditatie, omdat dit de fysiologische sporen van stress vermindert.
Meditatie is beter dan muziek
Ze deden nog meer onderzoek: deelnemers werd bijvoorbeeld gevraagd om 3 maanden een meditatiecursus te volgen in de Shambhala bergen in Colorado. Deze mensen hadden na 3 maanden 30% meer telomerase dan een vergelijkbare groep die nog op de wachtlijst stond.
Een onderzoek in 2013 met een beroepsgroep die een relatief hoog stresslevel ervaart, namelijk dementieverzorgenden, wijst uit dat de testgroep die 3 weken lang, 12 minuten per dag een oude meditatiemethode volgde (Kirtan Kriya), een significant hoger percentage telomerase had dan de testgroep die naar rustige muziek luisterden om te ontspannen.
Dit is een bewerking van het artikel op www.bbc.com. Hier vind je nog meer informatie over het onderzoek en de stappen die Blackburn en Epels zetten om met hun werk voet aan de grond te krijgen in de conventionele wetenschappelijke wereld.
Toepassen van meditatie
Er zijn veel verschillende soorten meditaties die je kan toepassen om gebruik te maken van deze voordelen. Mediteren is immers een eeuwenoude bezigheid die verschillende culturen door de jaren heen op andere manieren hebben toegepast. Zo zijn er o.a. Mantra meditaties, visualisatie meditaties, ademhalingsmeditaties, yogameditaties, concentratiemeditaties en meer. Het is de kunst om de mediatievorm te kiezen die het beste bij jou past, dat kan voor iedereen verschillen. Ook ervaren sommige mensen bepaalde activiteiten die mindfull worden uitgevoerd als een vorm van meditatie zoals wandelen, breien of puzzelen.
Over de auteur
