Francis Bacon was een Iers-Britse schilder binnen het expressionisme. Een uitgesproken schilder die bekendstaat om z’n portretten, waarbij hij het gezicht of lichaam opzettelijk misvormd weergaf. Hij wilde op die manier een betere indruk van. De psychische of emotionele gesteldheid geven, waarmee zijn werken veel opzien baarde.
Naar eigen zeggen portretteerde Francis Bacon vooral de binnenkant van personen, in plaats van de buitenkant waar de meeste andere schilders zich op richten. Dat resulteerde in de meeste gevallen in groteske, soms angstaanjagende en in ieder geval duistere uitstralingen.
Bekende schilderijen van Francis Bacon
De bekendste werken van schilder Francis Bacon zijn die met een eenzame, wanhopige of depressieve persoon in een chaotische wereld. Voor een opzienbarend portret, in een wereld waarin de geportretteerde zich lijkt te hebben teruggetrokken in een duistere en soms claustrofobische locatie.
Bekende werken van zijn hand zijn bijvoorbeeld:
- Figures in a Garden
- Three Studies for Figures at the Base of a Crucifixion
- Figure in a Landscape
- Study of a Dog
- Figure in a Landscape
- Study for a Portrait
- Man with Dog
- Study for Portrait II (after the Life Mask of William Blake)
- Study for a Portrait of Van Gogh IV
- Figure with Meat
- Paralytic Child Walking on All Fours (from Muybridge)
Tip: het laatstgenoemde werk hangt in het Gemeentemuseum Den Haag.
Als kunstenaar vond Francis Bacon de compositie het belangrijkste onderdeel van een schilderij. De verhoudingen tussen de vorm, kleur en diepte bepaalde wat hem betreft een groot deel van de kwaliteit. Belangrijk om op te merken daarbij is dat hij de leegte net zo belangrijk vond als de vormen en figuren waar hij gebruik van maakte in de werken.
Later zou blijken dat hij uitgebreid experimenteerde met composities, om af te rekenen met zijn obsessies. Door soms tientallen keren hetzelfde onderwerp te schilderen kon hij daar uiteindelijk boven staan. Het ging onder andere om thema’s zoals de kruisiging, drieluiken, het portret van Velázquez, de zelfmoord van zijn geliefde George Dyer, schilderijen van Vincent Van Gogh, de menselijke mond, roofdieren en röntgenfoto’s. Het zijn de bekende thema’s in zijn werk, die er veel in terug te zien zijn.
Let op: het werk van Francis Bacon wordt soms aangeduid als abstract. Toch is dat niet het geval, al schilderde hij soms wel bewust onduidelijk. Dat maakte meerdere interpretaties mogelijk, omdat de verf wat hem betreft een ‘eigen leven ging leiden’. Hij vond het belangrijk dat een ieder erin kon zien wat hij of zij wilde zien.
Het ging Francis Bacon er in zijn werken om de kijker vooral harmonie, rust en orde te ervaren. Dat staat in schril contrast tot wat hij er zelf uithaalde, omdat de onderwerpen voor hem stuk voor stuk gevoelig waren. Onder andere om die reden worden zijn werken gerekend tot het expressionisme, al liggen er ook links met het surrealisme. Zelf sprak hij over zichzelf als een ‘persoonlijk realist’. Het ging hem om de ervaringen en waarnemingen, zoals hij die in zijn hoofd wilde rangschikken.
Een unieke techniek
Met name de techniek die Francis Bacon gebruikte om te schilderen is veelbesproken. Three Studies staat bekend als het eerste werk waar hij dit toepaste en waarmee hij een andere richting insloeg dan binnen de schilderkunst gebruikelijk was. Zijn techniek laat zich kenmerken door:
- Ongeprepareerd linnen
Belangrijk in het werk van Francis Bacon was het gebruik van ongeprepareerd linnen. Dat gaf een bijzonder effect, door de zuigende werking van het materiaal. Er ontstonden bleke en vale kleuren, op de plekken waar eigenlijk sprake was van verkleuringen. - Smeet verf op het doek
Als hij schilderde smeet Francis Bacon de verf op het doek. Hij controleerde vervolgens in hoeverre de vlek die was ontstaan leek op de persoon die hij wilde portretteren. De klodders verf smeerde hij uit met een paletmes, een krantenprop of een kwast, om tot komen tot de voorstelling die hij uit de verf wilde halen. De contouren bracht hij soms aan met een mes en met pastelkrijt zorgde hij voor andere strakke lijnen. - Grattagetechniek
Francis Bacon staat onder andere bekend om het gebruik van de grattagetechniek. Hij bracht meerdere verflagen over elkaar heen aan, om daarna met een scherp mes stukken weg te snijden. Zo ontstond er een reeks wilde kleuren door elkaar heen. - Frottagetechniek
Een andere techniek die hij gebruikte is de frottagetechniek. Hij smeerde verf op een kwast, om er met een krantenprop overheen te wrijven als de verf nog nat was. Bovendien bedekte hij stukjes hout en touw onder de verf, waar hij later afdrukken van maakte met een verfroller met olieverf. - Lappen stof en andere materialen
Ook andere materialen werden in de werken verwerkt, zoals lappen stof, andere voorwerpen en materialen die hij bij de voorstelling vond passen.
Persoonlijke problemen
In de jaren ’30 van de vorige eeuw wist Francis Bacon veel indruk te maken. Hij kwam in de spotlights te staan, al kon hij daar helaas niet altijd even goed mee omgaan. Zijn werk werd op een tentoonstelling voor surrealistische schilders bijvoorbeeld geweigerd, omdat het niet in de stijl zou passen.
Hij organiseerde zelf een tentoonstelling, al werd die jammerlijk weggehoond. Hij was hevig teleurgesteld en besloot al zijn werken te vernietigen. Met zijn volledig verloren gegane oeuvre daalde zijn productiviteit tot een minimum. Hij verloor zich in de drank en het gokken, iets waar hij pas in 1938 weer een beetje bovenop kwam.
Francis Bacon: z'n grote doorbraak
Het werk Three Studies for Figures at the Base of A Crucifixion betekende voor Francis Bacon de grote doorbraak. Het schilderij maakte hem in 1944 wereldberoemd en hij sprak ook zelf van ‘mijn ultieme meesterwerk’.
Opvallend genoeg is het geen echt schilderij van de kruisiging, maar eigenlijk een voorstudie. Francis Bacon liep rond met het idee om dit te schilderen, maar kwam er uiteindelijk niet aan toe. Met dit werk stapte hij uit de schaduw van Picasso, omdat hij zijn eigen stijl ontwikkelde. Onder andere de snelle, losse en energieke stijl met een angstaanjagende voorstelling zou in veel meer van zijn bekende werken terugkomen.
Over de auteur
