Kunsthistorica Odette Breijink was erbij toen het meesterwerk van El Greco na een lange reis werd uitgepakt in de Nieuwe Kerk. Op Paradijsvogels Magazine vertelt ze hoe hij haar op slag veroverde...
De 3 meter grote kist waarin je werd vervoerd staat nog geparkeerd langs de koorbanken van de kerk. Het is de allergrootste juwelenkist die ik ooit zag. Glimmend hang en sluitwerk met ogen waar grote sloten door gestoken worden die met een klik op slot gaan. Je bent lekker in de watten gelegd. Voor de opening moeten ze deze koffer nog wegzetten voor de terugreis, later dit jaar.
Op de kist staan in de rechthoek symbolen gedrukt: een glas als teken van breekbaarheid en verticale pijlen om de verplichte vervoersrichting aan te geven. En dan wordt je ‘bevrijd’ na een enerverende reis uit Madrid. Je bent aangekomen in een kil en guur Nederland en afgeleverd bij de Nieuwe Kerk, pal aan de Dam.
Gehandschoende mannen
Met vereende krachten tillen gehandschoende mannen je voorzichtig op en hangen je op je tijdelijke plek in een pronkkast, bekleedt met zacht fluweel. Een geavanceerd klimaatsysteem van de categorie triple A, zorgt ervoor dat je het noch warm of koud zult hebben. Net zo uitgekiend is de verlichting, die in de randen van je tijdelijke behuizing zijn opgenomen. Zacht ledlicht, dat nauwelijks warmte afgeeft en je van je allermooiste kanten laat zien.
Ik kijk naar je. Je bent het prachtige schilderij van El Greco ‘Pentecostés’. De komende zeven weken heb je een ereplek op de plaats van het hoogkoor van de Nieuwe Kerk van Amsterdam.
Foto: Evert Elzinga
Trillende kleuren
Roze, groen, blauw en geel stralen mij tegemoet. De kleuren lijken te trillen. Aan de bovenzijde meen ik zeven mannen en drie vrouwen te ontdekken. Alle personages hebben een fel flakkerend vlammetje boven hun hoofd. In het midden wijzen alle slanke, gevouwen handen, inclusief die van de centrale vrouwenfiguur, omhoog. Haar mantel is zwaar, vol en fluwelig koninklijk blauw.
Maar waar komt dat licht vandaan, centraal in het midden? Hoe doet hij dat? Die duif, in de ronding, zit daar de lichtbron? Zo plaats El Greco de moeder aller moeders in het middelpunt van de belangstelling.
Knap geschilderd
Eronder, in een halve cirkel, maken vijf andere personen de compositie compleet. De vlammen boven hun hoofden zijn niet zo prominent aanwezig als bij de tien aan de bovenkant; ik moet ze zoeken. De wit-gele vlekken zijn onderdeel geworden van de patronen in de gewaden van de personages erboven. Zo knap geschilderd, zo’n bijzondere oplossing.
De mannen hebben ruige baarden en felle, stralende ogen. De vrouwengezichten hebben een zachte teint, als een tegenwicht voor deze sterke oermannen. Elegantie tegenover spierkracht. Wie zijn zij en wat zeggen de bronnen?
Wie is El Greco?
El Greco (1541-1614) is van oorsprong Kretenzer, wiens werk via Kreta, Venetië, Rome en Madrid in Toledo tot volle wasdom komt. Hij ontwikkelt een virtuoze stijl waarbij zijn figuren bijzondere houdingen aannemen en hij laat zijn personages in exquise kleuren stralen.
El Greco te zien in de Nieuwe Kerk in Amsterdam
Wat een uitzonderlijke vondst dat juist dit werk de komende zeven weken in Nederland is. De tijd tussen Carnaval, Pasen, Hemelvaart en Pinksteren. Het onderwerp is verbonden met de tijd waarin dit moment heeft plaats gevonden: Pinksteren, en dat valt tussen 18 februari en 9 april. We zien de interpretatie van El Greco van de belofte van Jezus die op dat moment wordt ingelost. Vanaf het moment, dat de Heilige Geest in de vorm van de flakkerende vlammen wordt uitgestort over de volgelingen van Hem, gaan ze met volle overtuiging de wereld in om het evangelie te verkondigen.
Laat je ook veroveren
De kleurenpracht verblindt mij. Ik geniet van de film die de levensloop van El Greco vertelt. De komende weken staat er ook nog muziek en dans op het programma, ik ga me er helemaal door mee laten voeren. Pak deze kans en laat je ook betoveren door El Greco: het Prado is ver, Amsterdam ligt om de hoek.
Meesterwerk 2017, t/m 9 april 2017 te zien in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.
[hr]
Geef Odette Breijinck een kunstwerk en zij geeft je een verhaal. Haar missie: via ontroering, herkenning en verwondering de kunst dichtbij brengen en voor iedereen begrijpbaar en interessant maken. Dat doet ze dan ook veelvuldig en met passie via lezingen, excursies en lessen: van het verhaal dat portretten ons over de geschiedenis van de kunst vertellen tot een inkijkje in de muzen van Klimt. Op Paradijsvogels Magazine deelt ze boeiende wetenswaardigheden die je kijk op kunst veranderen.
Foto: Evert Elzinga
Over de auteur
