Wie zegt er nog 'ben je belatafeld' of 'ben je besuikerd', wie spreekt er nog over een 'billentikker' (een kort herenjasje zonder panden) of over 'kortswijlen' of 'schertsen' als men het heeft over grappen maken? Neem je een 'valies' mee als je op vakantie gaat of spreek je doorgaans toch over een koffer of zelfs weekendtas? De 'rijksdaalder' kennen de meesten van ons nog wel, maar kan sinds de komst van de euro in het dagelijks leven niet meer gebruikt worden.
Diskette, flessenlikker en een zwerk
Hetzelfde geldt voor de 'diskette', dat dunne flexibele magneetschijfje dat men vroeger gebruikte voor het opslaan en raadplegen van gegevens, en natuurlijk het nu nog alom bekende 'treinkaartje', dat sinds kort niet meer van toepassing is door digitalisering bij de NS.
'Gerei' betekent zoveel als gereedschap en maakt een goede kans op een herintroductie als we daar flink ons best voor doen, en hetzelfde geldt voor de 'flessenlikker', die in tijden van zuinigheid en duurzaamheid best weer eens relevant zou kunnen worden. Kijk je wel eens omhoog naar een donkere wolkenpartij boven je hoofd, hopende dat dit 'zwerk' pas zal opengaan wanneer je thuis gearriveerd bent?
[quote text_size="medium"]
'Gebruik ze, koester ze, herhaal ze,' smeekte Nelleke Noordervliet
[/quote]
Allemaal prachtige woorden die langzaam verdwenen of dreigen te verdwijnen uit de dagelijkse conversaties. Maar er is hoop! Onlangs werden 1.000 woorden liefdevol opgevangen door taalminnende Nederlanders, en zijn ze opgetekend in het boekje '1000 vergeetwoorden om te koesteren'.
Gezelschap van Geadopteerde Vergeetwoorden
Het begon allemaal in de zomer van 2014. Frits Spits, presentator van NPO Radio 1-programma De Taalstaat woonde een lezing bij van Neerlandica Nelleke Noordervliet, ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de Dikke Van Dale. In een tijdperk van emoticons en 140-letterberichten en pleitte Neerlandica Nelleke Noordervliet voor het behouden van woorden die vergeten dreigen te raken.
'Gebruik ze, koester ze, herhaal ze,' zo smeekte zij bijna. Taal is natuurlijk een levend organisme, nieuwe woorden ontstaan en oude verdwijnen. De evolutie van de taal is iets van alle tijden, maar het is vooral het versimpelen van de taal waar Noordervliet tegen strijd. 'Taal kan ons nuances geven zo rijk en divers als de kleuren in een aquarel. Zowel de woordenschat als de grammatica stelt ons in staat onszelf goed uit te drukken,' zo luidt haar prachtige en beeldende toelichting.
[quote text_size="medium"]
Van Kooten en De Bie hebben met hún neologismen - doemdenken, regelneef - meer toegevoegd aan ons taalgebied, maar pollens, dat is het pareltje van Wim T. Schippers
[/quote]
Bij Frits Spits begon er meteen iets te kriebelen. Na de betreffende lezing besloot hij het Gezelschap van Geadopteerde Vergeetwoorden op te richten en luisteraars op te roepen daadwerkelijk een vergeetwoord te adopteren. Een idee dat door Noordervliet met veel enthousiasme werd ontvangen. Het adoptiebewijs gaf niet alleen het recht van adoptie, maar ook de verplichting om goed voor het woord te zorgen en het regelmatig weer te laten vallen.
Naar nieveranst
Het boek '1000 vergeetwoorden om te koesteren' vormt een prachtige bloemlezing uit de rijke geschiedenis van de Nederlandse taal. Zo omschrijft 'adoptie-ouder' Jeroen Wielaert zijn herinneringen aan het woord 'pollens', een uitspraak uit het televisieprogramma De Fred Haché Show van Wim T. Schippers. 'Pollens was een opgewekte krachtterm, te vergelijken met asjemenou, die vaak te horen was in het programma. (...) In linkse kringen wist destijds iedereen wat pollens betekende.
Van Kooten en De Bie hebben met hún neologismen - doemdenken, regelneef - meer toegevoegd aan ons taalgebied, maar pollens, dat is het pareltje van Schippers'. Adoptie-ouder Frank Pollet breekt op zijn beurt een lans voor 'ieveranst' en 'nieveranst', die respectievelijk 'ergens' en 'nergens' betekenen. Vooral in Oost-Vlaanderen kun een vraag over de vakantieplannen vroeger prima beantwoord worden met 'naar nieveranst', oftewel 'helemaal nergens naartoe'!
Bestel het boek hier.
Over de auteur
