Boswachter Frans Kapteijns | De geheimen van natuurgebied de Kampina

Misschien wel de bekendste boswachter van Nederland, of in ieder geval één van de meest gepassioneerde. Een aimabele man die niets liever doet dan zijn kennis en enthousiasme over de natuur delen met anderen. Van zijn lieveling de ijsvogel (‘misschien komt dat doordat hij ook zo van beken en rivieren houdt, net als ik’) tot zijn niet aflatende fascinatie voor orchideeën: als boswachter Frans Kapteijns begint te praten hangen mensen aan zijn lippen. Deze keer vertelt hij over zijn 'eigen' geliefde Kampina: Frans kent er ieder hoekje, iedere boom en iedere beek. Maar wat maakt dit natuurgebied nu zo bijzonder voor de mensen die nog helemaal aan het begin staan van hun ontdekkingstocht?
[hr]
Natuurgebied De Kampina ligt in het Brabantse land, tussen Tilburg en Den Bosch. Het is de thuisbasis van Frans Kapteijns, een gebied dat door hem liefkozend 'het Madurodam van Brabant' genoemd wordt. Daarmee doelt hij op de bijzondere afwisseling tussen vele soorten flora en fauna: 'Het ene moment volg je het stroomgebied van een mooie beek, dan opeens passeer je een oude landbouwenclave. De zandgrondbossen en moerasbossen wisselen elkaar af, plotseling sta je op de prachtige heidevlakte, met haar wijdse uitzicht zonder horizonvervuiling.'
En dan zijn er de vele vennen: 'Door heel Nederland zijn in de loop van de tijd veel vennen dichtgegooid, maar oud-eigenaar van de Kampina Piet van Tienhoven heeft gestreden voor het behoud van het waterrijke landschap, gelukkig met succes.' Zo kunnen bezoekers nog genieten van het prachtige Belversven, uniek door haar ontstaan na het afsluiten van een rivierarm.' 'Het Brandven is ook bijzonder', vertelt Frans enthousiast, 'dat is namelijk een 'pingo': het is ontstaan uit een waterbel in de aardkorst. In de ijstijd was deze bel bevroren, waardoor het gat groter werd. IJs neemt immers meer ruimte in dan water. Toen het ijs smolt vulde het gat zich weer met water, bij de volgende ijstijd bevroor het gat weer en zette het verder uit. Zo herhaalde dit zich een aantal keer, tot bij de laatste ijstijd het bovenlaagje zo dun werd dat het uiteindelijk verdween en het water aan de oppervlakte kwam.'

[quote text_size="medium"]
"In 1924 verkocht hij het aan Natuurmonumenten, maar zag daarbij een cruciaal punt over het hoofd: zijn grote droom om na zijn dood uitgestrooid te worden in de Kampina, werd hiermee gedwarsboomd door landelijke regelgeving"
[/quote]
Het verhaal over Piet van Tienhoven, door natuurliefhebbers 'vogelen Piet' genoemd, is sowieso de moeite waard. Het is niet in de laatste plaats aan deze man te danken dat het gebied zoveel karakter heeft. In 1902 kocht de familie van Tienhoven het van Candidus van den Brink, die de Kampina commercieel exploiteerde met bomenteelt. Vader van Tienhoven had al snel andere prioriteiten: hij werd minister-president. En zo kwam het gebied onder de hoede van zoon Piet. Hij hield meer van de natuur dan van productiehout, en zette zich bijna 25 jaar in voor het behoud van het mooie gebied. In 1924 verkocht hij het aan Natuurmonumenten, maar zag daarbij een cruciaal punt over het hoofd: zijn grote droom om na zijn dood zijn grafmonument op Kampina te laten plaatsen, werd hiermee gedwarsboomd door landelijke regelgeving! Daarom besloot hij een klein stukje terug te kopen. Het ligt bij de Zandbergse vennen: je herkent het aan drie grote zwerfkeien.

Zes wandelroutes met ieder een eigen gezicht
[quote text_size="medium"]
"Een wandeling over de heide is in de winter vooral voorbehouden aan bikkels die ervan genieten om de weergoden te tarten, maar gelukkig zijn er prachtige alternatieven"
[/quote]
In welk seizoen de Kampina het mooist is? Dat is geen vraag die je moet stellen aan Frans Kapteijns! 'In ieder seizoen heeft de Kampina zoveel te bieden. Nu de winter weer aan de orde is geven de vogels zich bijvoorbeeld meer bloot: let eens op de goudhaantjes, verschillende soorten mezen en de goudvink met haar mooie rode borst. Die is eigenlijk ondergewaardeerd: in vergelijking met het roodborstje is de borst van de goudvink veel feller rood. Een wandeling over de heide is alleen voorbehouden aan bikkels die ervan genieten om de weergoden te tarten.' Maar er zijn prachtige alternatieven. Natuurmonumenten heeft 6 wandelroutes uitgezet met ieder een eigen gezicht. In de winter kies je bijvoorbeeld voor de Belversroute aan de kant van Oisterwijk: heerlijk in het bos en met een inspirerende ontmoeting met het Belversven. Ook de Beerzeroute loopt door het bos én biedt de meeste kansen om ijsvogels te zien.

Een oase van rust
Een bezoek aan de Kampina neem je letterlijk én figuurlijk even helemaal mee in een andere wereld. De rust die er heerst draagt daar in grote mate aan bij, en die rust staat erg hoog in het vaandel. Vooral met de gezellig drukke en bruisende Oisterwijkse bossen op een steenworp afstand, vormt de Kampina voor velen een stille tegenhanger: een plek om even helemaal alleen te zijn met de natuur en de eigen gedachten.
[quote text_size="medium"]
"Het gebied is echt grotendeels van de wandelaars, en van de natuur zelf natuurlijk. Dat is toch heerlijk?"
[/quote]
Juist voor een energiek persoon als Frans Kapteijns is dit een verademing: 'de kracht van de Kampina is de rust die er heerst. In de Kampina zijn geen restaurants of terrassen, en slechts twee fietspaden en geen mountainbikeroutes. Het gebied is echt grotendeels van de wandelaars, en van de natuur zelf natuurlijk. Dat is toch heerlijk? Ik raad iedereen aan om daarvan te genieten, neem bijvoorbeeld eens wat lekkers te eten of drinken mee en ga picknicken. Dat kan op één van de vele bankjes, maar waarom niet juist lekker in het gras of op de heide gaan zitten, als het weer het toelaat?'
En voor wie echt de ultieme rust en stilte wil ervaren organiseert Natuurmonumenten twee keer per jaar een sterrentocht. In het voorjaar en in het najaar gaat een beperkt aantal bezoekers onder begeleiding het natuurgebied in, om de nachtelijke stilte en duisternis van het natuurgebied te ervaren. Interesse? Houd de evenementenkalender van Natuurmonumenten of de twitterberichten van Frans Kapteijns in de gaten voor de volgende tocht.