Stel je voor dat je op een warme zomerdag aan de rand van een zwembad zit. De zon schijnt, kinderen lachen en spatten in het water. Terwijl je hieraan denkt, zie je vast allerlei beelden in je hoofd. Maar wat als dat niet zo was? Wat als je 'blind' was in je hoofd, niet in staat om mentale beelden te zien? Dit fenomeen heeft een naam: Aphantasia. Laten we samen duiken in de wereld van het 'geestesoog' en ontdekken hoe sommige mensen deze innerlijke beelden missen.
Het geestesoog - Wat is het?
Het geestesoog, ook bekend als mentaal beeldvermogen of “the minds eye”, is het vermogen om beelden en scènes in je hoofd te maken zonder dat je ze echt ziet. Het is de innerlijk film waarop je dingen kunt voorstellen. Stel je voor dat je aan een vriend denkt en plotseling zie je hun glimlach in je gedachten. Voor veel mensen is dit normaal, maar niet iedereen kan dit. Sommige mensen hebben geen geestesoog, waardoor ze geen mentale beelden kunnen maken. Het is als een zwart scherm in hun hoofd waarop niets verschijnt. Dit verschil in de manier waarop onze geest werkt, maakt het geestesoog tot iets unieks en interessants.
Blind voor innerlijke beelden
Aphantasia is een speciale eigenschap waarbij mensen geen mentale beelden kunnen creëren. Dit betekent dat ze geen plaatjes in hun hoofd kunnen zien, ook wel het 'geestesoog' genoemd. Als je aan een paard denkt, zie je misschien een levendig beeld van een paard in je gedachten, compleet met kleur en beweging. Maar voor mensen met aphantasia is dit niet mogelijk. Ze kunnen geen mentale afbeeldingen maken, of het nu gaat om bekende objecten, mensen, plaatsen, gedachten, herinneringen of toekomstbeelden. Het is alsof hun geest een leeg wit canvas is, zonder enige visuele input.
Het bestaan van aphantasia
Het bestaan van aphantasia daagt oude overtuigingen uit dat gedachten altijd gepaard gaan met mentale afbeeldingen. Het feit dat sommige mensen geen beelden in hun hoofd kunnen zien, suggereert dat het menselijk brein op verschillende manieren kan functioneren. Aphantasia is pas recentelijk benoemd en onderzocht, maar het fenomeen bestaat al eeuwenlang. In de loop der tijd hebben wetenschappers verschillende benaderingen ontwikkeld om de mentale verbeelding te begrijpen, maar het blijft een complex en uniek aspect van het menselijk denken.
De voordelen en nadelen
Voor mensen met aphantasia kan het ontbreken van mentale beelden zowel voordelen als nadelen hebben. Aan de ene kant kunnen ze uitblinken in analytische taken en disciplines zoals wetenschap, wiskunde en techniek, omdat ze niet worden afgeleid door visuele afbeeldingen. Aan de andere kant kan het gebrek aan visuele verbeelding het moeilijker maken om herinneringen op te roepen, toekomstige scenario's voor te stellen en dromen te ervaren.
Wat zien mensen met aphantasia?
Als je aphantasia hebt, ben je mogelijk niet in staat om enig type beeld in je hoofd te visualiseren. Aphantasia wordt als zeldzaam beschouwd en treft naar schatting 1% tot 3% van de bevolking. Deze mensen hebben geen "geestesoog" of hun verbeelding is in feite blind. Deze mogelijkheid om gebeurtenissen en afbeeldingen te visualiseren, speelt een belangrijke rol in het leven van mensen.
Mensen visualiseren vaak scènes, mensen, ervaringen, verbeeldingen, objecten en geplande gebeurtenissen, onder andere dingen. Als je bijvoorbeeld aan een vriend denkt, visualiseer je mogelijk meteen hun gezicht in je gedachten. Mensen met aphantasia zijn niet in staat om zo'n mentaal beeld te visualiseren.
Als je aan iemand met aphantasia zou vragen om iets te visualiseren, zouden ze waarschijnlijk het object kunnen beschrijven, het concept kunnen uitleggen en feiten kunnen opsommen die ze weten over het object. Maar ze zouden niet in staat zijn om enige vorm van mentaal beeld te ervaren om deze kennis te vergezellen.
Verbeelding is een spectrum
Visuele verbeelding verschilt van persoon tot persoon, als een spectrum. Terwijl de meeste mensen zich afbeeldingen in hun hoofd kunnen voorstellen, zijn er sommigen die het intenser of anders ervaren. Aan de ene kant zijn er mensen met aphantasia of "aphantasiacs," die helemaal niet kunnen visualiseren. Aan de tegenovergestelde kant zijn er mensen met hyperphantasia of "hyperphantasiacs," die een ongelooflijk levendige verbeelding hebben. Hun verbeelding is zo levendig dat het bijna lijkt alsof ze het echt zien. Daartussenin zijn er variaties, degenen met phantasia en hypophantasia, die lage tot gematigde niveaus van levendigheid ervaren.
Uitstrekken tot andere zintuigen
Het is niet alleen ons visuele systeem dat wordt beïnvloed. Aphantasia kan zich uitstrekken tot andere zintuigen, zoals het onvermogen om geluid, smaak, geur, beweging of aanraking voor te stellen. Hoor je het paard galopperen? Kun je je voorstellen hoe het zou voelen om bij zonsondergang op de rug van een paard weg te rijden? Dit wordt auditieve en motorische verbeelding genoemd.
Net als visuele verbeelding zal onze capaciteit om ons iets voor te stellen van persoon tot persoon verschillen. Verbeelding is een spectrum van aphantasia tot hyperphantasia en alles daartussenin. Dit spectrum bestaat in al onze mentale zintuigen.
Hoe ontdek je of je aphantasia hebt?
Om te begrijpen of je aphantasia hebt, kun je een capaciteitentest doen of een paar vragen stellen:
- Denk aan een vriend of familielid. Probeer een beeld van hun gezicht in je hoofd te halen. Hoe duidelijk zie je hun kenmerken, gezicht, haar en vorm?
- Hoe duidelijk kun je je hun kenmerkende bewegingen en gebaren voorstellen?
- Hoe levendig kun je je voorstellen wat die persoon draagt?
- Als je moeite hebt met deze vragen, zou het kunnen dat je in zekere mate aphantasia ervaart.
Aphantasia is een boeiend aspect van de menselijke ervaring. Het roept vragen op over hoe onze geest werkt en hoe we de wereld om ons heen internaliseren. Of je nu levendige beelden in je hoofd hebt of niet, het is belangrijk om te begrijpen dat de manier waarop we onze gedachten vormgeven, varieert van persoon tot persoon. Aphantasia is geen belemmering, maar eerder een uniek facet van de menselijke verbeelding.
Over de auteur
