Biografie panel | Cecile en Elsa: het leven van twee zussen aan het einde van de negentiende eeuw

In deze editie van het Biografie Panel neemt Jopje Franssen je mee naar het einde van de negentiende eeuw, toen een meningsverschil nog ‘een vreeselijke explicatie’ was en een depressie ‘een zenuwvermoeidheid’. In deze tijd groeiden Cecile en Elsa de Jong van Beek en Donk op, zussen en freules van afkomst...

[hr]

In de benauwde context van de Brabantse adel werd Cecile geboren in 1866, Elsa in 1868. De grote wereld was hen onbekend. Ze waren aangewezen op elkaar en hun band was dan ook extreem hecht. Cecile had wel de leiding en zo constateerde Elsa dat ze ‘haar best wilde doen nooit blootgesteld te zijn aan de afwijzing mijner zoo veel betere zuster’, aan wie ze alles vertelde.

Beide zusters waren zeer muzikaal en intelligent, flirtten graag maar zagen het huwelijk toch (symptoom van de tijd) als het doel van het bestaan voor de vrouw. Dromen over een MO studie Frans (Cecile) of een opleiding aan het Conservatorium of als jurist (Elsa) liepen dan ook maar gedeeltelijk goed af of op niets uit, maar beide zussen huwden goed. Cecile verbond zich aan Adriaan Goekoop, de man die de grond van half Den Haag in zijn bezit had en zelf chique op de Laan van Meerdervoort woonde. Elsa koos voor componist Alphons Diepenbrock.

[quote text_size="medium"]

"De dames hadden dus geen slechte partijen uitgekozen. Maar echte liefde was er niet en bovendien stond de Victoriaanse moraal en hun benauwde opvoeding hen in de weg om het huwelijk te consumeren"

[/quote]

Trouwen deed je niet in de eerste plaats uit liefde in de 19e eeuw maar vooral om een goede partij te krijgen. Goekoop was steenrijk en Diepenbrock was veelbelovend. De dames hadden dus geen slechte partijen uitgekozen. Maar echte liefde was er niet en bovendien stond de Victoriaanse moraal en hun benauwde opvoeding hen in de weg om het huwelijk ‘te consumeren’. ‘Wat een droeve vervelende en afgesloten jeugd hebben wij gehad….het is niet goed jonge menschen achter hooge muren op te voeden,’ constateert Cecile in een van haar duizenden brieven aan Elsa.

Cecile sublimeerde het ongeluk in haar huwelijk door zich te storten in de vrouwenbeweging. Ze schreef de inmens succesvolle roman Hilda van Suylenburg in 1897 en werd president van de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid. Daarna liep het huwelijk mis en werd ze met een hoop geld het huis uit gestuurd. Ze begon een nieuw leven in Frankrijk, leerde in een kunstenaarskolonie de passie en erotiek kennen en hertrouwde met de chemicus Michel Frenkel.

Van haar geld onderhield ze ook het kunstenaarsechtpaar Elsa en Alphons. Hoewel Elsa een logopedie-praktijk was begonnen (al heette dat toen nog helemaal niet zo) waren de inkomsten van het paar niet overvloedig. Het werk van Diepenbrock kreeg pas langzaam erkenning maar belangrijke componisten als Mahler, Webern en Schonberg kwamen wel over de vloer. Van Michel raakt Cecile uiteindelijk zwanger van een zoon, ongeveer in dezelfde tijd als Elsa zwanger is van een dochter. Want ook in haar leven was de erotiek verschenen nadat haar man een opwindende minnares had gevonden.

Uiteindelijk groeien de zusters volledig uit elkaar (Cecile wendt zich tijdens de Grote Oorlogen zelfs steeds verder tot het antisemitisme), maar ze houden desondanks intensief briefcontact met vaak heftige woordenwisselingen en verwijten. En dat is nu juist wat dit boek zo boeiend maakt. Omdat de schrijfster put uit de duizenden brieven en vele dagboeken van de zusters, leert u ook het taalgebruik en de gewoonten uit de tijd kennen.

[quote text_size="medium"]

"Zo geeft dit boek een prachtig inzicht in de levens van vrouwen (en mannen) in dit tijdsbestek voor de wereldoorlogen toen emancipatie en feminisme, homoseksualiteit en erotiek nog niet besproken konden worden"

[/quote]

De meest prachtige en mysterieuze zinnen komen voorbij, zoals: ‘twee dagen lang hebben C. en E. dennentakken gevlochten om de suite te versieren. Het resultaat is ravissant. Pieter vraagt hun homme galant te moge zijn bij het souper’. Zo geeft dit boek een prachtig inzicht in de levens van vrouwen (en mannen) in dit tijdsbestek voor de wereldoorlogen toen emancipatie en feminisme, homoseksualiteit en erotiek nog niet besproken konden worden. Het boek is zo goed gedocumenteerd: dat het niet alleen een prachtige biografie is maar ook een indrukwekkend historisch document. Eentje om ademloos uit te lezen!

Nieuwsgierig geworden? Bestel het boek hier.

[hr]

Cécile en Elsa, strijdbare freules; door Elisabeth Leijnse, Uitgeverij De Geus, 2015

[hr]

In het Biografie panel brengen lezende Paradijsvogels hun favoriete biografieën onder de aandacht. Ze lichten een tipje van de sluier op over de persoon achter de dichter, kunstenaar of filosoof, en vertellen u waarom u dit boek écht niet kunt laten liggen. De bijdrage van deze maand is geschreven door Jopje Franssen: kunsthistorica met een voorliefde voor Russische schoonheid en 19e eeuwse adel. Weggedoken in een boek (be)leeft ze mee met de levens van de ene na de andere bijzondere persoon.